یازینب

لباس سیاه مانند دیگر رنگ‌ها از ابتدا در میان مسلمانان وجود داشت و در عزاداری‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت. وقتى حسین بن على(ع) کشته شد زنان بنی‌هاشم لباس مشکى پوشیدند. از گرما و سرما شکایتى نداشتند. حضرت على بن الحسین(ع) به علت این‌که آنان ماتم‌زده بودند براى ایشان غذا می‌فرستاد.[1]
اما این‌که چرا مردم در مصیبت‌ها و عزاداری‌ها لباس سیاه بر تن می‌کنند، یا پرچم‌های سیاه برپا می‌نمایند؛ دلیلش این است که رنگ سیاه شاد نیست، از این جهت با مصیبت‌زدگی هماهنگ است. این مسئله نه تنها میان ایرانیان و مسلمانان، بلکه در کشورهای دیگر نیز رواج داشته و جزو سنّت‌ها و فرهنگ‌های کشورها است.
اینک به روایاتی اشاره می‌شود که از آنها پیشینه پوشیدن لباس سیاه در عزاداری‌ها فهمیده می‌شود:
1. رسول اکرم(ص) در آستانه‌ رحلت خود سیاه پوشیده بودند؛ امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: «رسول خدا هنگام رحلت پیراهنی سیاه بر تن کرده بود».[2]
2. بعد از شهادت امام علی(ع)، عبدالله بن عباس به سوی مردم بیرون آمد و گفت: امیرالمؤمنین از میان ما رفت و برای خود جانشینی گذاشت که اگر دوست دارید به سوی شما بیرون آید، وگرنه کسی را بر کسی [اجباری] نیست. مردم به گریه افتادند و گفتند: بیرون آید، پس امام حسن(ع) در حالی‌که جامه‌های سیاه پوشیده بود به سوی مردم بیرون آمد و برای آنان خطبه خواند.[3]
3. سکینه دختر امام حسین(ع) خطاب به یزید گفت: «دیشب خواب دیدم که … خادم بهشتی دستم را گرفت و داخل قصر نمود. آن‌جا با پنج بانوی بزرگ و نورانی روبرو شدم که در میان آنها زنی بزرگوار و نورانی‌تر از همه به چشم می‌خورد که موی پریشان کرده و لباس سیاه پوشیده بود و در دستش پیراهنی خون آلود … او فاطمه زهرا(س) بود».[4]
با این وجود، لباس سیاه تا اواخر زمان بنوامیه و خروج سیاه‌جامگان و به قدرت‌رسیدن بنی عباس، هیچ‌گاه به عنوان لباس رسمی مسلمانان به شمار نمی‌آمد.

سعید بن یسار گفت: امام صادق علیه السّلام بمن فرمود: مگر دین بجز محبت و دوستى است؟ خداى عزّ و جلّ- مى‏فرماید: بگو اگر شما دوستدار خدائید، پیرو من باشید تا خداوند شما را دوست بدارد ( آل عمران 31 ) (الخصال/ترجمه فهرى/ ج‏1) خداوند متعال مى‏فرماید: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى‏ (شوری 23) و امیرالمۆمنین سرور ذوى القربى است. (كشف الیقین/ ترجمه آژیر)  و دین جز دوستی خدا و محبت اهل بیت، چیز دیگری نیست و این دوست داشتن امری فراتر از یک احساس است.

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمودند: خدا را دوست دارید به خاطر نعمت‏هایى كه به شما داده و مرا هم دوست بدارید چون خدا مرا دوست دارد و اهل بیت مرا نیز دوست بدارید چون من آنها را دوست دارم.(علل الشرائع/ترجمه ذهنى تهرانى  ج‏1 ) رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: كسى كه مى‏خواهد به ریسمان محكم خدا كه حضرتش در قرآن از آن یاد كرده چنگ بزند باید على بن ابى طالب علیه السّلام و حسن و حسین علیهماالسّلام را دوست بدارد چه آنكه خداوند متعال از فوق عرش این دو را دوست دارد.(كامل الزیارات/ترجمه ذهنى تهرانى)

مردى خدمت پیامبر صلى اللَّه علیه و آله آمد و عرض كرد: آیا محبّت على براى من نفعى دارد؟! فرمود: واى بر تو! هر كس او را دوست بدارد مرا دوست داشته، و هر كس مرا دوست بدارد خدا را دوست داشته، و هر كس خدا را دوست بدارد خدا او را عذاب نمى‏كند. (أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه كتاب سلیم )

اسحاق بن عمّار نقل كرده مى‏گوید: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم: معنى آیه شریفه (آیه 245 از سوره بقره) «كیست آنكه به خدا وام دهد، وام نیكوئى، پس خداوند آن را براى او چندین برابر كند» چیست؟ فرمود: اظهار محبّت و نیكى كردن به امام است. (پاداش نیكیها و كیفر گناهان/ترجمه ثواب الأعمال)

حضرت على بن الحسین(علیه السلام) از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) نقل مى‏كند كه فرمود: محبت من و خاندانم در هفت جا كه هراس آنها بزرگ است، سود مى‏دهد: موقع مردن و در قبر و در هنگام برخاستن از قبر و هنگام گرفتن نامه اعمال و نزد حساب و نزد میزان و نزد صراط. (الخصال/ترجمه جعفرى/ج‏2)

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله روزى به یكى از اصحابشان فرمودند: اى بنده خدا حب و بغض در راه خدا داشته باش و براى خدا محبّت و دشمنى نما چه آن كه به ولایت حقّ تعالى نخواهى رسید مگر به همین و اساسا احدى طعم و مزه ایمان را نمى‏چشد مگر چنین باشد اگر چه نماز و روزه‏اش بسیار باشد و اكثر دوستى‏هاى مردم با هم دنیایى است، به خاطر دنیا و شئون آن با هم مودّت ورزیده و یک دیگر را مبغوض مى‏دارند و به طور قطع چنین حبّ و بغضى آنها را از محبّت و دوستى در راه خدا بى‏نیاز نمى‏كند. مخاطب به حضرت عرض كرد: چگونه بدانم كه دوستى و دشمنى من در راه خداى عزّ و جلّ مى‏باشد و اساسا ولىّ خدا كیست تا دوستش داشته و دشمن خدا كیست تا دشمنش بدارم؟ پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله اشاره به على علیه السّلام نموده و فرمودند: آیا او را مى‏بینى؟ مخاطب عرض كرد: آرى. حضرت فرمودند: او ولى خدا است پس دوستش بدار و دشمنش دشمن خدا است پس او را دشمن بدار. سپس فرمودند: دوستش را دوست بدار اگر چه قاتل پدر و فرزندت باشد و دشمنش را دشمن بدار اگر چه پدر و فرزندت باشد.(علل الشرائع/ترجمه ذهنى تهرانى/ج‏1) و این گونه است که می بایست  مهر و محبتی را در دل راه داد تا ارزش این ودیعه بزرگ الهی را نزد انسان داشته باشد و چه محبتی بالاتر از محبت خدا و دوستدارانش.

در وجوب محبّت اهل بیت پیامبر(ص) نمی توان تردید کرد. در آیه « قل لا أسألکم علیه أجراً إلّا المودّه فی القربی»30 دوستی خویشاوندان پیامبر(ص) به عنوان مزد رسالت آن حضرت به شمار آمده است. مقصود از قربی ( خویشاوندان) در این آیه همان کسانی اند که آیه تطهیر در مورد آنان نازل شده است؛ چنان که حاکم نیشابوری روایت کرده است که حسن بن علی(ع) پس از شهادت علی بن ابی طالب(ع) برای مردم سخنرانی کرد و به معرفی خود پرداخت و گفت: من از اهل بیتی هستم که جبرئیل به سوی آنان فرود می آمد. من از اهل بیتی هستم که خداوند هر گونه پلیدی را از آنان دور ساخته است و من از اهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب کرده و فرموده است: « قل لا أسألکم علیه أجراً إلّا المودّه فی القربی و من یقترف حسنه نزد له فیها حسناً؛ بگو به ازای آن رسالت پاداشی از شما خواستار نیستم؛ مگر دوستی درباره خویشاوندان و هر کس نیکی به جای آورد، برای او در ثواب آن خواهیم افزود. اقتراف حسنه، مودّت ما اهل بیت است.»31

به نقل خوارزمی از ابن عبّاس، هنگامی که آیه « المودّ＼ فی القربی » نازل شد، کسانی به پیامبر(ص) گفتند: این خویشان تو که مودّت آنان بر ما واجب شده، چه کسانی اند؟ پیامبر(ص) پاسخ داد: «علی، فاطمه و دو پسر آنها.»32

طبری از ابودیلم روایت کرده که هنگامی که علی بن الحسین(ع) را به صورت اسیر وارد «دمشق» کردند، مردی شامی به پاخاست و از کشته شدن امام حسین(ع) و یارانش و اسیر شدن زن و فرزندانش اظهار خوشحالی کرد. حضرت سجّاد(ع) به او گفت: آیا آیه «قل لا أسألکم علیه أجراً إلّا المودّه فی القربی» را قرائت کرده ای؟ آن مرد گفت: آیا مقصود از قربی شما هستید. امام(ع) پاسخ داد: «آری.»33

ابن عساکر از امام حسین(ع) روایت کرده که فرمود: «قرابتی که خداوند آن را عظیم شمرده و رعایت آن را واجب کرده و اجر رسالت قرار داده، قرابت ما اهل بیت است.».34

حافظ ابوعبدالله گنجی از طبرانی روایت کرده که پیامبر(ص) فرمود: «خداوند پیامبران را از درخت های گوناگونی (سرچشمه های مختلفی) آفرید و من و علی را از یک درخت (منشأ) آفرید، من ریشه آن درخت و علی شاخه آن، فاطمه لقاح و حسن و حسین میوه های آن است. هر کس به یکی از آنها در آویزد، نجات یافته و هر کس روی برگرداند، سقوط خواهد کرد و اگر فردی سه هزار سال میان صفا و مروه عبادت کند و محبّت ما را نداشته باشد، خداوند او را به دوزخ خواهد افکند، سپس آیه «قل لا أسألکم علیه أجراً إلّا المودّه فی القربی» را تلاوت کردند».35 ابوعبدالله گنجی درباره سند حدیث گفته است: «هذا حدیث حسن عالی».

ابونعیم اصفهانی از زاذان روایت کرده که علی(ع) فرمود: «درباره ما آل حم» این مطلب مقرّر شده است که مودّت ما را جزو مؤمنان رعایت نخواهند کرد، سپس آیه «قل لا أسألکم علیه أجراً إلّا المودّه فی القربی» را تلاوت کرد.36

نقش توسل در زندگی محمد تقی اصفهانی

به جرئت می توان ادعا کرد که اگر واژه توسل را از زندگی ایشان حذف کنیم، چیز قابل توجهی در آن نخواهد ماند؛ چرا که تمام پیشرفت علمی و معنوی ایشان و آشنایی و ارتباطشان با بزرگان اهل معنا و اولیای الهی در سایه توسل و التجا به درگاه الهی به دست آمده است. برای اثبات این مدعا، نیازی به اقامه دلیل و برهان نیست؛ چرا که در جای جای نوشته ها و خاطرات به جای مانده از ایشان، این امر آشکار است و سراسر زندگی او را پوشانده است؛ به گونه ای که نقش محوری توسل را حتی در امور مادی و هنگام وقوع بلایا و غمها و مواجهه با شداید و ناملایمات، آشکارا می توان لمس نمود.